Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Jean Louise Finch, Scout, woont tegenwoordig in New York, maar zo nu en dan gaat ze nog op bezoek bij haar vader in Maycomb, Alabama. Als ze op haar zesentwintigste terugkeert, merkt ze nare verschillen tussen de moraal van de mensen in New York en die van haar familie en vrienden in het kleine dorp waar zij opgegroeid is. Zal Jean Louise kiezen voor New York en haar geboortedorp achter zich laten, of besluit ze toch om Maycomb in haar hart te sluiten?
Ga heen, zet een wachter is een zeer omstreden boek. Schrijfster Harper Lee heeft namelijk altijd gezegd dat het enige boek dat ze ooit wilde uitbrengen Spaar de spotvogel was. Haar zus, tevens haar advocaat, zorgde er altijd voor dat Lee, ook op latere leeftijd, geen vreemde contracten tekende die ze eigenlijk niet had willen tekenen. Net nadat Lee’s zus overleden was en ze een nieuwe advocaat kreeg, werd opeens het oude boek Ga heen, zet een wachter gevonden en wilde zij deze toch publiceren. De vraag of Lee dit zelf wilde of dat ze erin geluisd werd, zette de boekenwereld op z’n kop. Hoe het ook in elkaar zit, het boek is gepubliceerd en is nu dus klaar voor publiek.
Wat de lezer allereerst in zijn achterhoofd moet houden, is dat Ga heen, zet een wachter een eerdere versie is van Spaar de spotvogel. Dit betekent dat Lee dit boek eerst schreef, van haar uitgever te horen kreeg dat dit boek niet goed genoeg was, daarna opnieuw begon waaruit haar iconische klassieker werd geboren over de kindertijd van Scout. Het is dus niet heel vreemd dat niet alle feiten op elkaar aansluiten wanneer je beide boeken met elkaar gaat vergelijken. Bovendien moet een lezer geen enorme kwaliteit verwachten van deze roman: de uitgever wilde hem niet voor niets in deze versie niet uitbrengen.
Het is dus begrijpelijk dat deze roman kwalitatief veel te wensen overlaat. Dit neemt niet weg dat dit geen valide punten van kritiek zijn. Het is erg merkbaar dat de tekst nauwelijks geredigeerd is: er zijn zinnen die slecht lopen en stukken die weggelaten hadden kunnen worden. Ook is het tempo verschrikkelijk inconsequent en onlogisch – sommige momenten worden langzaam en tot in detail omschreven, terwijl andere, veel interessantere aspecten juist amper genoemd worden.
Toch is Ga heen, zet een wachter niet alleen maar slecht. Want als je de schrijfstijl aan de kant kunt zetten, zit er ergens diep begraven wel een goed verhaal met interessante thema’s. Dit komt totaal niet tot zijn recht, maar het verdient het om aan het licht gebracht te worden: Scout heeft in haar kindertijd een beeld gevormd van haar familie en vrienden, dat als ze ouder wordt niet reëel blijkt. Ze heeft altijd geloofd dat haar vriend en haar vader strijders waren tegen het racisme en heeft deze invloed haar eigen leven laten kleuren. Nu dat ze erachter komt dat haar vader toch niet de held is die ze altijd dacht, voelt ze zich verraden. Aan de hand van de mening van zowel haar vader als anderen in het dorp, wordt toegelicht waarom zij alles niet zo zwart-wit zien als Scout en daar komt de taak van Scout om te beslissen of ze zich laat meevoeren door hun gedachtes, of dat zij toch voet bij stuk houdt.
In dit opzicht zou ik zelfs durven te zeggen dat deze roman beter is dan haar herschreven variant, die heel idealistisch is. Toch is ook dit verklaarbaar: als kind zie je de wereld anders, meer zwart-wit, en zullen de meeste kinderen net als Scout hun ouders verafgoden. Iets wat Harper Lee beslist niet bewust in deze roman gestopt heeft, is het gevoel van verraad voor de lezer. Iedereen die Spaar de spotvogel gelezen heeft, zal een zeker ideaalbeeld van Atticus gevormd hebben. Net als voor Scout, wordt dit beeld volledig neergehaald in Ga heen, zet een wachter. We moeten eraan geloven dat ook wij misschien een te gekuist beeld van deze man hebben gekregen.
Wat het boek bovendien nog leuk maakt, zijn de stukken met flashbacks. Hoewel deze in de roman volstrekt willekeurig voorkomen en weinig toegevoegde waarde hebben voor het verhaal, zijn ze wel de best geschreven stukken en geven ze de fan van Spaar de spotvogel een heerlijke dosis nostalgie.
Deze roman is enkel aan te raden voor de liefhebber van zijn voorganger, die verwacht dat zijn mening van de klassieker niet aangetast wordt door de teleurstelling. Het brengt je voor eventjes terug naar Spaar de spotvogel en als je behoefte hebt aan wat extra verhalen over Scout en haar broer, lees het dan, maar wel vooral met het oog op de flashbacks.
Titel: Ga heen, zet een wachter (Go Set a Watchman) || Auteur: Harper Lee
Vertaler: Ko Kooman || Uitgeverij: De Bezige Bij
Jaar: 2015 || Pagina’s: 268